Çocuklarda Bilişsel Davranışçı Terapi
Çocuklar için kullanılan Bilişsel Davranışçı terapi (BDT) uygulaması, çocuk/ergen ve ebeveyne belirli becerileri ve baş etme yollarını öğretmeyi amaçlayan kısa süreli (genellikle sekiz ila on iki seans arası) yapılandırılmış bir terapi yöntemidir. Bilişsel Davranışçı Terapi, düşünce, duygu, davranış ve bu üç bileşen arasındaki ilişkiye; düşüncelerin duygu ve davranışları nasıl etkileyip yönlendirdiğine odaklanan bir terapi yaklaşımıdır. Depresyon, kaygı bozuklukları, davranış problemleri, fobiler, obsesif kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu gibi durumlarda sıkça kullanılan ve etkililiği ispatlanmış, kanıta dayalı bir terapi protokolüdür. Bireysel olarak uygulanabileceği gibi ergenler başta olmak üzere grup uygulamaları da mevcuttur.
Bilişsel Davranışçı Terapi, olumsuz yönde gelişen şartlanmaları ve bununla ilişkili olarak gelişen inanç sistemini fark etmeyi ve bu inanç sisteminin duygu ve davranışlara yansıma şeklini kişiye göstermeyi amaçlar. Terapi sürecinde en temel prensip olarak işlevsiz ve iyi gelmeyen düşüncelerin alternatif/gerçekçi düşüncelerle değişimi sağlanır. Düşünce düzeyinde yaratılan değişimin duyguları da olumlu yönde etkileyeceğini ve bu sayede istendik davranış değişiminin gözleneceğini ifade eder. Terapi sürecinde kullanılan yöntemler sayesinde bireye çeşitli baş etme yolları öğretilir. Bu sayede iyi gelmeyen düşünce ve davranış örüntülerinin olumlu yönde değişimi amaçlanır.
Çocuklarda Travma Odaklı Bilişsel Davranışçı Terapi
Travma Odaklı Bilişsel Davranışçı Terapi, travmatik yaşam olaylarına maruz kalan çocuklarla çalışırken kullanılan yaygın terapi türlerinden biridir. Travmatik yaşantıya müdahalenin yanı sıra travmaya bağlı olarak ortaya çıkan kaygı, depresyon ya da benzer şekilde uyum bozucu semptomlarla da baş etmeyi amaçlar. Çocuğun rahatsızlık yaratan semptomlarıyla çalışırken ebeveynlerin de bu konuda becerilerini destekleyecek müdahaleler planlanır. Bu sayede çocuğun yalnızca terapi sürecinde değil, aile ortamında ebeveynleri tarafından da yüreklendirilmesi, ebeveyn-çocuk ilişkisinin güçlendirilmesi ve çocuğun baş etme becerilerinin desteklenmesi sağlanır.
Çocuklarda Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamaları
Çocuğun yaşadığı zorluk alanı göz önünde bulundurularak, davranım problemleri (öfke kontrol sorunu, uyum bozucu yıkıcı tarzda davranışlar), duygusal güçlükler (depresyon, kaygı gibi), fobiler, akran zorbalığı, obsesif kompulsif bozukluk ya da travmaya bağlı durumlarda kullanılan farklı yöntemler mevcuttur. Temelde olay ve düşünce arasında bağ kurup bu düşüncelerin duygu ve davranışları nasıl etkilediği ve birbirinden nasıl etkilendiği çocukla paylaşılarak sorun çözme yöntemleri çocuğa öğretilir.
Duygusal güçlüğü olan çocuklardaki uygulamalarda duyguların isimlendirilmesi, olay ve o sırada akıldan geçen düşüncelerle ilişkilendirilmesi amaçlanır. Çocuk o duyguyu, o duygunun bedenindeki etkilerini, düşünce ve davranışlarına nasıl yansıdığını keşfeder. Düşüncelerin işlevsel şekilde değişimi, daha farklı nasıl düşünebileceği çocuğa öğretilir. Ev ödevleriyle (düşünce kaydı, davranışsal ödevler gibi) seanslarda kurulan bağların pekiştirilmesi amaçlanır. Çocuğun yaşına göre uyarlanmış nefes ve gevşeme egzersizleri, baş etme kartları kullanılabilir. Oyunlar aracılığıyla (bazen oyun terapisinden de destek alınarak) çocuğun rahatlaması sağlanır. Çocuk ve terapist bir ekip gibi çalışarak çocuğun problem çözme becerilerini geliştirir. Bu süre zarfında ebeveyn ve okul süreciyle de işbirliği içinde çalışır.
Psikoterapi süreci sonlanmış olsa bile çocuğun benzer durumlarla karşılaştığında baş edebilmesi için uygulayabileceği beceriler Bilişsel Davranışçı Terapi protokolü sayesinde çocuğa büyük ölçüde kazandırılmış olur.